Praktyczne strategie na różnych etapach powrotu do sprawności

Przygotowanie przed operacją

Gromadzenie informacji 

Badania pokazują, że pacjenci, którzy rozumieją procedury, którym będą poddawani oraz proces rekonwalescencji, odczuwają mniejszy niepokój i osiągają lepsze wyniki w powrocie do zdrowia. Systematyczna edukacja przedoperacyjna ma także kluczowe znaczenie dla zmniejszenia lęku oraz zwiększenia satysfakcji pacjenta.

Meta-analiza przeprowadzona przez badaczy wykazała, że około pięćdziesiąt procent pacjentów doświadcza lęku przedoperacyjnego, co podkreśla jak ważne jest odpowiednie przygotowanie przed interwencją.

Rekomendacje:

• Zadaj swojemu specjaliście szczegółowe pytania dotyczące tego, czego się spodziewać, oczekiwań dotyczących harmonogramu i tego, jak możesz zoptymalizować rekonwalescencję
• Poproś o pisemne materiały edukacyjne, które możesz przejrzeć w domu
• Przygotowanie psychologiczne może być korzystne dla wyników takich jak ból pooperacyjny, powrót do sprawności behawioralnej, negatywny afekt i prewencji urazów. 

Tworzenie środowiska rekonwalescencji 

Przed operacją, zabiegiem przygotuj swoją przestrzeń życiową, aby zmniejszyć stres pooperacyjny. Lecznicze środowisko (tzw. "środowisko uzdrawiające") definiuje się jako takie, które ma działanie wspierające zdrowienie. Badania pokazują, że dobrze zaprojektowane środowisko szpitalne wspiera pacjentów i ich rodziny w radzeniu sobie ze stresem związanym z chorobą, hospitalizacji i wizytami lekarskimi. Te same zasady stosują się do środowiska domowego. Badania jakościowe dotyczące doświadczeń pacjentów pokazują, że środowisko fizyczne ma bezpośredni wpływ na proces gojenia.

Przygotowanie praktyczne:

• Ułóż często potrzebne przedmioty w zasięgu ręki
• Przygotuj wygodne miejsca do odpoczynku na różnych poziomach domu
• Możesz potrzebować pomocy przy kąpieli, korzystaniu z toalety, gotowaniu, załatwianiu spraw, robieniu zakupów, chodzeniu na wizyty u lekarza i ćwiczeniach
• Upewnij się, że masz opcje rozrywki, które nie wymagają dużej aktywności fizycznej
• Dostosowania, które są konieczne mogą być drobne, jak np. porządkowanie, ale mogą także być bardziej złożone, jak zainstalowanie poręczy lub windy schodowej.

Budowanie sieci wsparcia 

Dowody naukowe jednoznacznie potwierdzają kluczową rolę pomocy w procesie zdrowienia. Meta-analiza dotycząca rehabilitacji po urazach biodra u starszych dorosłych potwierdza te ustalenia. Postrzegane wsparcie funkcjonalne miało pozytywne związki z wynikami rehabilitacji.

Proponowana strategia:

• Określ konkretne potrzeby: transport, przygotowanie posiłków, pomoc w czynnościach codziennych
• Rozważ formalne usługi wsparcia, jeśli wsparcie nieformalne jest ograniczone
• Zaplanuj regularne kontrole i spotkania. Terminy umieszczaj na bieżąco w kalendarzu 
• Dołącz do grup w mediach społecznościowych, które wspierają się w procesie powrotu do zdrowia

Po operacji i wczesny okres rekonwalescencji

Zarządzanie bólem 

Uważność 

Zamiast stale walczyć z bólem, spróbuj obserwować go obiektywnie. Oceń poziom bólu w ciągu dnia, zauważ wzorce i zidentyfikuj czynności lub pozycje, które przynoszą ulgę. Uważność (mindfulness) może być ogólnie opisana jako stan uwagi obejmujący świadomość myśli, emocji i odczuć ciała z chwili na chwilę czyli "tu i teraz". Celem takiego działania nie jest całkowite złagodzenie bólu, ale poznanie go na tyle, aby móc nim zarządzać. Badania kliniczne potwierdzają skuteczność tej metody - krótkoterminowe techniki uważności mogą być wykorzystane do leczenia przedoperacyjnego bólu i lęku oraz zapobiegania rozwoju przewlekłego bólu pooperacyjnego lub nadużywania opioidów.

Ćwiczenia uważności:

• uważna obserwacja,
• skupienie się na oddechu,
• uważny dotyk
• uważny spacer,
• uważne spożywanie posiłków i napojów.

Monitorowanie nastroju 

Leki przeciwbólowe mogą znacząco wpływać na nastrój i funkcje poznawcze. Prowadź prosty dziennik, w którym będziesz odnotowywać, w jaki sposób różne leki wpływają na Twój stan emocjonalny, poziom energii i jakość snu. Podziel się tymi informacjami ze swoimi specjalistami. 

Wpływ bólu, lęku, upośledzenia fizycznego, przebywania na oddziale intensywnej terapii, samotności i niezliczonych innych czynników może wpływać na stan emocjonalny po operacji. Nawet gdy wynik jest pozytywny, a hospitalizacja krótka, stres fizjologiczny jest wystarczający, aby zachwiać stabilnością emocjonalną pacjenta. Ból może wpływać na zmniejszoną zdolność do wykonywania czynności dnia codziennego, upośledzoną zdolność snu, niski nastrój i obniżone libido. Pacjenci z umiarkowanym do silnego bólem (≥4 w skali 0-10) w ciągu 4 dni po operacji byli narażeni na zwiększone ryzyko ograniczeń funkcjonalnych i powikłań, oraz obniżonej jakości życia ok. 6 miesięcy po samym zabiegu.

Praktyczne wskazówki:

• Zapisuj poziom bólu w skali 1-10, kilka razy dziennie
• Zapisuj zażyte leki przeciwbólowe, ich dawki i czas przyjęcia
• Monitoruj jakość snu - godziny snu, jakość odpoczynku, częstość budzenia się
• Śledź poziom energii w różnych porach dnia
• Zwracaj uwagę na zmiany nastroju, lęk lub objawy depresyjne
• Notuj działania niepożądane leków

Łagodna rutyna 

Utwórz codzienną rutynę, która uwzględnia Twoje obecne ograniczenia, a jednocześnie zapewnia strukturę i cel. Może to obejmować poranną medytację, delikatne rozciąganie, zaplanowane okresy odpoczynku i znaczące czynności, które możesz wykonywać w łóżku lub na krześle.

Chociaż ważne jest unikanie ruchów zabronionych przez specjalistę – niektóre ćwiczenia mogą być pomocne w utrzymaniu układu krążenia w optymalnym stanie usprawniającym gojenie.

1. Wpływ rutyny na gojenie: Nie dziw się, jeśli czujesz się bardzo zmęczony, gdy wrócisz do domu, szczególnie jeśli przeszedłeś poważną operację lub znieczulenie ogólne. To normalna reakcja organizmu.
2. Progresywne podejście: Zacznij od krótkich sesji i zwiększaj długość i intensywność w miarę tolerancji. To kluczowy element bezpiecznej progresji.
3. Wielokierunkowe korzyści: Programy ruchowe wspierają koordynację, równowagę i pomagają w powrocie do codziennych aktywności.
4. Zapobieganie powikłaniom: Regularna aktywność fizyczna może znacznie zmniejszyć ryzyko powstawania skrzepów, oraz zrostów.

Fizjoterapia i rehabilitacja

Ćwiczenia jako lekarstwo "Exercise as Medicine" 

Koncepcja ćwiczeń jako lekarstwa ma solidne podstawy naukowe. W Stanach Zjednoczonych rehabilitacja powstała pod terminem "medycyna fizyczna i rehabilitacja" jako specjalność medyczna skupiająca się na wzmacnianiu i przywracaniu zdolności funkcjonalnych oraz jakości życia osób z niepełnosprawnościami fizycznymi. Ta dziedzina medycyny ma na celu poprawę fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu pacjentów poprzez kompleksowe programy rehabilitacyjne.

Badania naukowe potwierdzają skuteczność podejścia leczenia ruchem, a ćwiczenia mające na celu odzyskanie elastyczności, siły, wytrzymałości, równowagi i koordynacji stają się centralnym elementem interwencji. Platforma wellsi.app dając 24-godzinny dostęp do programów ruchowych, opracowanych przez ekspertów, oraz możliwości wsparcia przez dedykowanego specjalistę dostarcza nową jakość na drodze usprawniania – wsparcie zdalne. Badania naukowe wykazały, że klasyczny proces gabinetowy wsparty aktywną praktyką w domu znacznie zwiększa pozytywne prognozy wyników oraz zmniejsza ryzyko powikłań.

Dokumentacja postępów 

Prowadź dziennik powrotu do zdrowia, dokumentując nawet niewielkie zmiany w zakresu ruchu lub codziennych czynności. W trudniejsze dni, przeglądanie zapisów wcześniejszych postępów może zwiększyć motywację i zbudować pozytywną perspektywę.

Codzienne monitorowanie:

• Zapisuj poziom bólu przed i po ćwiczeniach (skala 1-10)
• Notuj orientacyjny zakres ruchu w stawach (stopnie)
• Notujj czas trwania ćwiczeń i liczbę powtórzeń
• Opisuj subiektywne odczucia (zmęczenie, dyskomfort, satysfakcja)

Tygodniowe oceny:

• Porównaj możliwości z początkiem tygodnia
• Odnotuj nowe osiągnięcia (np. Wstawanie pierwszy raz bez pomocy)
• Zapisz zmiany w codziennych czynnościach
• Monitoruj jakość snu i poziom energii

Komunikacja ze specjalistami 

Bądź szczery ze swoim zespołem specjalistów w kwestii poziomu bólu, obaw i zmagań emocjonalnych. Mogą oni modyfikować metody leczenia, zapewniać dodatkowe wsparcie i podpowiedzieć dodatkowe rozwiązania, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Przygotowanie do rozmowy ze specjalistą:

• Przygotuj listę pytań przed wizytą
• Zapisz swoje obawy i objawy
• Relacja powinna być zawsze nieoceniająca, otwarta i uczciwa
• Bądź konkretny w opisywaniu swoich doświadczeń

Kluczowe tematy do omówienia:

• Aktualny poziom bólu i jego wpływ na codzienne funkcjonowanie
• Przyjmowane leki i inne substancje (np. suplementy)
• Trudności emocjonalne i psychologiczne
• Zmiany w nastroju lub jakości snu
• Cele ruchowe i oczekiwania

Kiedy szukać profesjonalnego wsparcia?

Podczas gdy stres i lęk podczas rekonwalescencji są normalne pamiętaj, aby podjąć działanie jeśli tylko zauważysz u siebie lub u bliskich osób poniższe oznaki:

• Utrzymujące się stany pogłębionego smutku, depresyjne trwające dłużej niż dwa tygodnie
• Ataki paniki lub silny lęk zakłócający codzienne funkcjonowanie
• Myśli o samookaleczeniu lub samobójstwie
• Niezdolność do uczestniczenia w niezbędnych zabiegach medycznych z powodu lęku
• Używanie substancji jako mechanizmu radzenia sobie z trudnościami
• Problemy w związkach wynikające ze stresu związanego z rekonwalescencją
• Zaburzenia snu trwające kilka tygodni pomimo leczenia bólu

Nie czekaj, jak najszybciej nawiąż kontakt z wykwalifikowanym specjalistą zdrowia psychicznego.